Ustna umowa pożyczki cieszy się dużą popularnością, szczególnie w przypadku pożyczek prywatnych, najczęściej zawieranych przez członków rodziny i przyjaciół. Wiąże się z nią jednak wiele konsekwencji, których nie wszyscy są świadomi, może też prowadzić do licznych konfliktów. W takim razie, czy taka umowa w ogóle jest wiążąca, a jeśli tak, to co grozi za jej niedotrzymanie?
Polski Kodeks Cywilny przewiduje wiele form zawarcia umowy (między innymi dokumentową, zwykłą pisemną, akt notarialny). W przypadku niektórych typów umów, na przykład sprzedaży nieruchomości czy pożyczki, w przepisach wskazana jest konkretna forma, która powinna być zachowana.
W związku z tym pojawiają się pytania, czy umowa ustna jest wiążąca, gdy wymagana była na przykład dokumentowa, czy też należy traktować ją jako niezawartą. Gdy ustawa wymaga formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, domyślnym skutkiem niespełnienia tego warunku jest brak możliwości skorzystania z dowodów z zeznań stron i świadków (tzw. forma ad probationem).
Wyjątkiem jest sytuacja, w której wyraźnie wskazane jest, że niedochowanie którejś z tych form będzie wiązało się z nieważnością umowy. Jeśli chodzi konkretnie o ustną umowę pożyczki, to zgodnie z art. 720. § 2 Kodeksu Cywilnego, „umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej”.
Przez formę dokumentową nie należy rozumieć tylko fizycznej kartki z nadrukowaną lub napisaną treścią umowy. Obejmuje ona także m.in. SMS-y czy e-maile — kluczowe jest, aby umowa została trwale zapisana w taki sposób, aby można było ją później ponownie odtworzyć i przeczytać.
Dla poszczególnych umów wyróżnia się odmienne essentialia negotii, czyli niezbędne składniki treści czynności cywilnoprawnej, na podstawie których można określić jej typ.
W przypadku umowy pożyczki Kodeks Cywilny wskazuje na konieczność zasygnalizowania przeniesienia przez dającego na własność biorącego określonej ilości pieniędzy (albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku), a także zobowiązania biorącego do ich zwrotu. Dzięki temu umowa ustna pożyczki nie może zostać pomylona np. z umową darowizny, w przypadku której nie ma potrzeby zwrotu przekazanej sumy.
W praktyce nie trzeba oczywiście używać tak profesjonalnego języka. Wystarczy, aby można było zrozumieć intencje stron, a więc zawrzeć pożyczkę ustną można w krótkiej rozmowie, w której na przykład jedna strona pyta „pożyczysz mi 2000 złotych na miesiąc?”, a druga odpowiada „tak” i przekazuje wskazaną kwotę.
Co istotne, ani kwestia terminu spłaty pożyczki, ani jej oprocentowania nie należy do niezbędnych składników umowy. W sytuacji, gdy tych kwestii nie uzgodniono, obowiązują związane z nimi przepisy ustawy.
W przypadku, gdy strony umowy znajdą się w konflikcie, np. odnośnie do kosztów pożyczki ustnej, w pierwszej kolejności powód, jako wywodzący z tego faktu skutki prawne, będzie musiał udowodnić, że umowa faktycznie została zwarta na określonych warunkach.
Jak wspomniano, przy ustnej umowie pożyczki na kwotę powyżej 1000 złotych będzie to utrudnione. Jeśli nie zachodzi któryś z wyjątków dla formy ad probationem, nie będzie możliwości przeprowadzenia dowodu ze świadków ani zeznań stron.
Wyjątki obejmują przede wszystkim sytuacje, w których:
W takim razie, jak udowodnić ustną umowę pożyczki? Jest jeszcze jeden ważny wyjątek, który niekiedy może okazać się na wagę złota. Wspomniane dowody można przeprowadzić, jeśli fakt zawarcia umowy jest uprawdopodobniony dokumentem. Ponownie, nie chodzi tu koniecznie o dokument papierowy, ale także choćby wiadomość w internetowym komunikatorze.
Na przykład może to być SMS, w którym dający pożyczkę przypomina o terminie zwrotu, a biorący potwierdza, że o nim pamięta i się do niego zastosuje. Przydatny może okazać się także dowód przelewu, zwłaszcza jeśli w tytule wskazano, że chodzi o pożyczkę (stąd też lepiej udzielać pożyczek w ten sposób, a nie gotówkowo).
Takie poszlaki, wraz z zeznaniami stron i świadków, mogą wystarczyć, aby udało się właściwie rozstrzygnąć sprawę.
Niedotrzymanie jakiejkolwiek umowy może wiązać się z konsekwencjami na gruncie prawa cywilnego, po skierowaniu przez wierzyciela sprawy do sądu. Dokładna odpowiedź na pytanie, co grozi za niedotrzymanie umowy ustnej pożyczki, będzie jednak zależała od stanu faktycznego w danej sprawie.
Przede wszystkim sąd, jeśli przedstawione zostaną odpowiednie dowody, może potwierdzić istnienie długu z umowy ustnej i opóźnienie dłużnika w jego spłacie. Po uzyskaniu tytułu wykonawczego pozwoli to wierzycielowi na skierowanie się do komornika i rozpoczęcie procesu egzekucji.
W efekcie może dojść m.in. do zajęcia części wynagrodzenia dłużnika, środków na jego kontach bankowych czy egzekucji z posiadanych ruchomości i nieruchomości. Warto pamiętać, że jeśli nie ustalono wprost wysokości odsetek za opóźnienie lub ich braku, mogą one zostać naliczone według stopy ustawowej. Ponadto w przypadku, gdy zwłoka dłużnika spowodowała u wierzyciela szkodę, może on żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
Umowa ustna, czy to pożyczki, czy inna, dotyczy głównie stosunków między osobami bliskimi (rodziną, przyjaciółmi). Wiąże się z nią jednak duże ryzyko, zarówno w sytuacji, gdy jedna ze stron będzie chciała uchylić się od spełnienia zobowiązania, jak i w przypadku, kiedy poszczególne strony inaczej zapamiętają któryś z uzgodnionych warunków.
W związku z tym pożyczka ustna to dobre rozwiązanie jedynie w przypadku drobnych kwot, kiedy to mniej prawdopodobne jest, że zaistnieje jakiś konflikt między wierzycielem a dłużnikiem (stąd też wymóg formy dokumentowej pojawia się w przypadku pożyczek powyżej kwoty 1000 złotych).
Przy pożyczaniu większych sum znacznie lepszym wyjściem jest forma dokumentowa. Nie trzeba tworzyć długich, skomplikowanych, pisemnych umów wykorzystujących język prawniczy. Już krótkie wymienienie i potwierdzenie warunków umowy w e-mailu czy SMS-ie może okazać się na wagę złota. Największe kontrowersje mogą budzić kwestie kwoty pożyczki, a także takich teoretycznie niewymaganych, ale ważnych aspektów, jak oprocentowanie i termin spłaty (a w przypadku pożyczek na czas nieokreślony — okresu wypowiedzenia).
Dzięki temu w razie jakichkolwiek problemów nie będzie trzeba się zastanawiać, jak udowodnić umowę ustną. Często w ten sposób uda się też uniknąć powstawania problemów, jako że strony nie będą musiały polegać na swojej pamięci w razie wątpliwości co do warunków pożyczki, a będą mogły w każdej chwili sprawdzić je, uzyskując dostęp do formy dokumentowej.
Zanim złożysz wniosek o kredyt sprawdź swoje możliwości spłaty. Oszacowanie zdolności kredytowej z naszą pomocą jest bezpłatne, a może znacząco ułatwić Ci starania o kredyt. Zweryfikujemy o jak wysoki kredyt możesz się starać, jak wysoką ratę jesteś w stanie spłacać oraz gdzie złożyć wniosek, aby nie narażać się na decyzję odmowną.
PRZEJDŹ DO KALKULATORA
KREDITO